ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ «ШАҒЫН АҚЫЛДЫ ҚАЛАЛАРДЫ» ДАМЫТУ ӘЛЕУЕТІНЕ ТАЛДАУ: ШУ, АЯГӨЗ ЖӘНЕ ШАЛҚАР ҚАЛАЛАРЫНЫҢ МЫСАЛЫНДА
DOI:
https://doi.org/10.26577/JGEM20257722Кілттік сөздер:
шағын ақылды қалалар, Қазақстан, цифрлық инфрақұрылым, басқару, мүдделі тараптар, тұрақты қалалық дамуАннотация
Бұл зерттеу Қазақстандағы «шағын ақылды қалаларды» дамыту әлеуетін Шу, Аягөз және Шалқар қалаларының мысалында қарастырады. Зерттеудің мақсаты – цифрлық трансформация арқылы аумақтық теңгерімді дамуды қамтамасыз ету қажеттілігіне жауап беру және ақылды қала тұжырымдамасын ірі мегаполистерден тыс өңірлік шағын қалаларға енгізудің маңыздылығын айқындау. Зерттеу аясында аралас әдіснамалық тәсіл қолданылып, оған «Ақылды қалаға дайындық индексі» (SCRI), мүдделі тараптар талдауы және басқару жүйесіне қатысты бағалау әдістері енгізілді. Нәтижелер зерттелген үш қаланың дайындық деңгейінде айтарлықтай айырмашылықтар бар екенін көрсетті. Шу қаласы цифрлық инфрақұрылым, экономикалық әлеует және мүдделі тараптардың қатысуы сияқты негізгі өлшемдер бойынша ең жоғары дайындық деңгейін (43%) көрсетті. Аягөз бен Шалқар қалалары көліктік-логистикалық жағынан стратегиялық орналасуына қарамастан, институционалдық әлеуеттің әлсіздігі, цифрлық инфрақұрылымның жеткіліксіздігі және мүдделі тараптардың төмен белсенділігі себепті артта қалып отыр. Барлық қалаларда экологиялық тұрақтылық пен мемлекеттік-жекеменшік әріптестікті дамыту көрсеткіштері өте төмен. Мүдделі тараптармен жүргізілген бағалау Шу қаласының сектораралық үйлестіру, қоғамдық қатысу және сенім қалыптастыру тұрғысынан салыстырмалы артықшылықтарға ие екенін көрсетті. Ал Аягөз бен Шалқарда жергілікті академиялық орта, халықаралық серіктестер мен азаматтық қоғамды жұмылдыруда елеулі қиындықтар байқалады. Басқару мәселелері бойынша зерттеу нәтижелері шағын қалаларда әкімшілік ресурстарды нығайту, қаржыландыру тұрақтылығын қамтамасыз ету, заңнамалық базаны нақтылау және цифрлық басқару тетіктерін жетілдіру қажеттігін көрсетеді. Қорытындылай келе, Шу секілді қалаларда ақылды қала бастамаларын іске асыру үшін іргелі алғышарттар болса, Аягөз бен Шалқарда институционалдық, инфрақұрылымдық және қатысушылық сипаттағы елеулі кедергілер сақталып отыр. Авторлар нақты аймақтық жағдайларға бейімделген пилоттық жобаларды іске асыруды, саясатты мақсатты түрде үйлестіруді және мүдделі тараптармен өзара әрекеттестікті күшейтуді ұсынады. Бұл зерттеу Қазақстандағы теңгерімді цифрлық урбанизацияны ілгерілетуге және шағын қалалардағы тұрақты ақылды даму мәселесіне қатысты саясаткерлерге нақты ұсыныстар ұсынуға бағытталған
