Қазақстанның ірі экономикалық объектілерін жобалау үшін ландшафт құрылымының функциялық талдауы

Аннотация

Мақаланың мақсаты – ландшафттық құрылымдардың үш түрі идеясына негізделген кеңістіктік ландшафт элементтерінің функцияларын жіктеуді ұсыну. Ірі экономикалық объектілерді жобалау үшін аумақты талдауда полиструктуралық тәсілді қолдану көрсетілген. Алматы облысындағы Көк-Жайлау тау курорты мен БАКАД айналма жолының және Ақмола облысындағы тау-кен өндірісінің жобаларының мысалдары келтірілген. Жергілікті экономикалық әсер үлкен аумақтың тұрақтылығын қамтамасыз ететін тракт функциясының ықтимал бұзылуы ретінде қарастырылады. Объектілердің орналасуын дұрыс таңдау, рұқсат етілген жүктемелерді және рұқсат етілген технологияларды анықтау үшін ландшафттық құрылымдардың үш түрінде – геостационарлық, геоциркуляциялық және биоциркуляциялық табиғи шекаралардың функцияларын бағалау қажет. Құрылыс және пайдалану шығындарын есептеу кезінде (яғни шектеулі табиғи факторларды еңсеру үшін), оның ішінде экологиялық жауапкершілік шығындарын есептеу кезінде жоғары дәрежедегі және өлшемдегі әр түрлі геожүйелердегі әрбір тракттың функцияларын ескеру қажет. Көкжайлау альтернативті рекреациялық функциялары жоқ тракті ретінде бағаланады, курортты салу жағдайында биотикалық ағындардың бұзылуы және қажетсіз абиотикалық ағындардың белсенділенуі және көп бағытты дисперсиясы жоғары тәуекелдері бар. Аймақтық ландшафттардың фонында серуендеу және пикниктік демалысты сақтаған жөн. БАКАД құрылыс аймағында ең үлкен тәуекелдер су ағындарының өзгеруімен және фитоценоздардың буферлік функцияларына қауіп төндіреді. Райгородок ауданында қарқынды ауыл шаруашылығы және өнеркәсіптік қысым жағдайында өзен өсімдіктерінің негізгі биотоптарының әртүрлілігін, экологиялық дәліздерін және буферлік функцияларын сақтаудың маңыздылығы артып келеді.