ҚАШЫҚТЫҚТАН ЗОНДТАУ НЕГІЗІНДЕ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЯДРОЛЫҚ ҚАРУДАН КЕЙІНГІ ЛАНДШАФТТАРЫНДАҒЫ ЖЕРДІҢ ТОЗУЫН ЖӘНЕ ЫЛҒАЛДЫЛЫҚТЫҢ ӨЗГЕРГІШТІГІН БАҒАЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JGEM20257943Кілттік сөздер:
қашықтықтан зондтау, жердің деградациясы, ылғалдылық, NDVI индексі, Семей полигоныАннотация
Қазақстанда жердің тозуы мен экожүйе тепе-теңдігінің бұзылуы – әсіресе техногендік және радиациялық әсерге ұшыраған аумақтарда – маңызды экологиялық мәселелердің бірі болып қала береді. Семей ядролық сынақ полигоны ландшафттардың ұзақ мерзімді трансформациясы мен қалпына келуін зерттеуге арналған бірегей аймақ болып табылады.
Бұл зерттеу 2019 – 2025 жылдар аралығындағы жердің тозу динамикасын және жер беті ылғалдылығының өзгерісін Sentinel-2 спутниктік деректерінің негізінде бағалауға бағытталған. Әдістемеде өсімдік жамылғысының өзгерісін, ылғал мөлшерін және жер бетінің құрғау деңгейін талдау үшін негізгі спектралдық индекстер – SWIR, NDWI, NDVI және MSI – есептеу қарастырылған.
Нәтижелер NDVI және NDWI көрсеткіштерінің айтарлықтай артқанын, ал MSI мен SWIR мәндерінің төмендегенін көрсетті. Бұл топырақ ылғалдылығы мен өсімдіктердің қалпына келуінің жақсарғанын және құрғақшылық деңгейінің азайғанын дәлелдейді. Ылғалды және өсімдік жамылғысы бар жерлердің аумағы шамамен 20–25 %-ға ұлғайып, табиғи ренатурация (қалпына келу) үдерістерінің белсенді жүргенін көрсетті.
Зерттеу Sentinel-2 мультиспектралдық мониторингінің Қазақстанның техногендік әсерден кейінгі өңірлерінде экологиялық қалпына келу деңгейін бағалаудағы тиімділігін көрсетті. Алынған нәтижелер құрғақ аймақтардағы жер ресурстарын ұтымды басқару мен экологиялық мониторингті жетілдіруге үлес қосады.
