ЖАҺАНДЫҚ КЛИМАТТЫҚ ӨЗГЕРІСТЕР АЯСЫНДА БАТЫС ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚАЗІРГІ ФИЗИКА-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНЕ ШОЛУ

Аннотация

Ұсынылған жұмыста климаттық параметрлердің өзгеруі кезіндегі қазіргі заманғы физикалық-географиялық жағдайлар қарастырылады. Климат қазіргі заманғы табиғи кешендердің серпіні мен дамуының маңызды факторларының бірі ретінде барлық ландшафт құраушы факторларға айтарлықтай әсер етеді. Жаһандық ауқымдағы жер бетіндегі ауа қабатында атмосфераның термикалық режимінің серпінді өзгеруі табиғи ландшафтардың жай-күйінің нашарлауына алып келуі тиіс. Мақалада климаттық факторлардың өзгеруінің қысқа мерзімді кезеңінде табиғи кешеннің литогендік негізі серпінді өзгермейтіні көрсетіледі. Бұл болжам далалық зерттеу нәтижелеріне және осы тақырып бойынша әдеби шолуға негізделеді. Осы зерттеуді орындау үшін әдеби дереккөздерге қазіргі картографиялық материалдармен және спутниктік суреттермен ұштасқан талдау жүргізілді, далалық бақылау нүктелері бойынша жер беті қабаты ауасының орташа жылдық температурасының және атмосфералық жауын-шашынның орташа жылдық мөлшерінің өзгеру трендтеріне статистикалық талдау жүргізілді. Далалық және зертханалық зерттеулердің нәтижелері табиғи кешендердің, оның ішінде геологиялық-геоморфологиялық, топырақ түзу процестерінің литогендік негізінің тұрақтылығын көрсетеді. Өсімдік жамылғысы мен жер үсті сулары өзгерістердің кезеңділігін, яғни олардың ылғалды кезеңнен құрғақшылыққа қарай және керісінше табиғи даму барысын көрсетеді. Осы зерттеу нәтижесiнде табиғи кешендерге тiкелей антропогендiк қысымды есептемегенде, табиғи кешендер бiрнеше онжылдықта түбегейлi өзгермейдi деп болжауға болады. Климаттық көрсеткіштердің өзгеруінің қазіргі трендінде мұндай үдеріс үшін неғұрлым ұзақ кезең қажет.