ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТЕРІНІҢ КЕҢІСТІКТІ ТАЛДАУ ЖӘНЕ ГЕОАҚПАРАТТЫҚ КАРТАСЫ

Аннотация

Динамикалық әлеуметтік-экономикалық өзгерістер және айтарлықтай өңірлік теңсіздіктер жағдайында Қазақстан Республикасы өзінің әлеуметтік-демографиялық процестерін тереңірек және кеңістіктік бағытталған түсіну қажеттілігімен бетпе-бет келеді. Бұл ғылыми зерттеудің мақсаты Қазақстандағы негізгі әлеуметтік-демографиялық көрсеткіштерді картографиялау, талдау және визуализациялау үшін геоақпараттық жүйелердің (ГАЖ) әлеуетін және практикалық қолданысын зерттеу болып табылады. Жұмыстың негізгі идеясы кеңістіктік талдаудың жасырын заңдылықтарды қалай анықтай алатынын және тұрақты дамудың анағұрлым мекен-жайлы және тиімді стратегияларын әзірлеуге қалай көмектесетінін көрсетуде. Зерттеудің ғылыми маңыздылығы оның географиялық, демографиялық және статистикалық тәсілдерді біріктіретін пәнаралық талдау әдістемесіне қосқан үлесімен, ал практикалық маңыздылығы – негізделген мемлекеттік және өңірлік басқару үшін құралдарды әзірлеумен анықталады. Зерттеу әдістемесі статистикалық деректерді (халық санағы, әкімшілік деректер) жинау және жүйелеуді, оларды геокодтауды, бірыңғай геоақпараттық деректер базасын құруды, сондай-ақ тақырыптық картографиялау, кластерлік талдау, буферлік талдау және қолжетімділік талдауы сияқты кеңістіктік талдау әдістерін қолдануды қамтиды. Негізгі нәтижелер ГАЖ-картографиялау халық тығыздығындағы, урбанизациядағы, көші-қон ағындарындағы, жас-жыныс құрылымындағы және әлеуметтік қызметтерге қол жеткізудегі өңірлік теңсіздіктерді анық көрсетуге мүмкіндік беретінін көрсетеді. Талдау деректердің кеңістіктік байланысы шешім қабылдау үшін оларды қалай мағыналы ететінін көрсетеді. Жүргізілген зерттеудің құндылығы Қазақстанда осы уақытқа дейін брыштап қолданылған демографиялық деректерді кеңістіктік талдауға кешенді көзқарас әзірлеуде және әлеуметтік инфрақұрылымды анағұрлым тиімді жоспарлау үшін негіз құруда жатыр. Жұмыс нәтижелерінің практикалық маңызы ресурстарды бөлуді оңтайландыру, өңірлік бағдарламаларды мақсатты қаржыландыру және демографиялық және әлеуметтік даму саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырудың тиімділігін арттыру мүмкіндігінде