АРИДТІ ЗОНАНЫҢ ДЕНУДАЦИЯЛЫҚ ЖАЗЫҚТЫҚТАРЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ-ГЕОФОРМОЛОГИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРІН ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯЛАУ ӘДІСТЕРІ (ОРТАЛЫҚ ҚАЗАҚСТАН)
DOI:
https://doi.org/10.26577/JGEM20257613Кілттік сөздер:
рельеф және рельеф түзуші процестер,, геоморфологиялық жүйе,, экологиялық-геоморфологиялық зерттеу,, қоршаған орта,, жерді пайдалану,, аймақтық даму,, картографиялық әдіс.Аннотация
Мақалада шаруашылық мақсатта пайдалану кезінде платформалық жазықтардың құрғау аймақтарын экологиялық-геоморфологиялық аудандастыру мәселесіне жеткіліксіз көңіл бөлінуі қарастырылады. Мұндай аудандастырудың аумақтық таксондарын пайдалану мүмкіндіктері мен ауқымы оларды анықтаудың негізіне алынған қағидаларға байланысты және жерді тиімді пайдалану бойынша маңызды қолданбалы міндеттердің бірі болып табылады. Бұл міндеттердің маңыздылығы, әсіресе, Қазақстанның платформалық-денудациялық жазықтарының құрғақ және жартылай құрғақ аумақтары үшін өте жоғары. Жерді пайдаланудағы қателіктер ылғал тапшылығы жағдайында табиғи жүйелердің қайтымсыз деградациясына әкелуі мүмкін, ал ылғал тапшылығы аудандастырудың аумақтық жүйелері үшін «қауіпсіздік жастығы» болып табылады. Геоморфологиялық жүйелерді саралаудың және олардың экологиялық жай-күйін бағалаудың қолданыстағы әдістері жерді ұтымды пайдалану ғана емес, сонымен бірге тұтастай алғанда табиғатты тиімді пайдалану талаптарына толық сәйкес келмейді. Авторлардың пайымдауынша, экологиялық-геоморфологиялық жүйелерді саралау әдістерінің бірі берілген зерттеудегі масштабты профильдің негізгі сызығынан 10 км-ден 20 км-ге дейінгі жолақтағы кеңістіктің геоморфологиялық күйін анықтауға мүмкіндік беретін жолақты профильдеу деп санайды. Жолақты профильдеу осы жұмыста белгіленген әдістермен бірге қолданылуы керек.
