Тақырыптық карталардың векторлық картографиялық негізін жаңарту үшін ғарыштық түсірілім деректерін пайдалану (Іле және Жетісу Алтауы таулы аудандарының мысалында)

Авторлар

  • А.К. Толепбаева ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.; Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0002-2194-3142
  • Р.Қ. Қарағұлова ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0002-6626-8515
  • А.С. Есжанова ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0009-0007-9547-7280
  • А.А. Танбаева ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.; Қазақ ұлттық Аграрлық зерттеу университеті, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0003-3083-4383
  • О.В. Радуснова ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.; Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0002-1335-9704
  • А.Н. Камалбекова ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.; Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0003-3283-0319

DOI:

https://doi.org/10.26577/JGEM.2024.v74.i3-04
        127 53

Кілттік сөздер:

ГАЖ технологиясы, ЖҚЗ, ғарыштық түсірілімдер, Sentinel 2, Landsat-8, дешифрлеу, ғарыштық түсірімдерді өңдеу, картографиялық негіз.

Аннотация

Тақырыптық карталардың картографиялық негізі ретінде пайдаланылатын топографиялық карталар белгілі бір уақыт кезеңіндегі деректер негізінде құрылады, ал зерттелетін аумаққа қолданатын топографиялық негіз 1975-1990 жылдары баспаға шыққандықтан, ол жер бедеріндегі соңғы өзгерістерді визуализациялауға мүмкіндік бермейді. Бұл мәселені шешудің бір жолы - ағымдағы деректер көздерін пайдалану. Міндет кеңістіктік дәлдігі орта, жоғары және өте жоғары ғарыштық ЖҚЗ деректерін визуалды және автоматтандырылған пайдалану негізінде шешіледі.

Бұл мақаланың мақсаты - Sentinel 2, Landsat-8 ғарыштық түсірілімдерінің мысалында Жерді қашықтықтан зондтау деректерін салыстырмалы талдау, ғарыштық түсірілімдерді өңдеу әдістерін қарастыру және тақырыптық карталардың картографиялық негізінің векторлық қабаттарын жаңартуға қашықтықтан зондтау деректерін пайдалану.    

Зерттелетін аумақтың картографиялық негізін жаңарту үшін векторлық қабаттарды жаңарту мақсатында міндеттерді орындау шеңберінде бол жұмыста Landsat және Sentinel-2 сериясының спутниктерінен және Sentinel-2 сервистерінен, және де Airbus WORLDDEM4ORTHO жердің сандық моделінен алынған дәлдігі орташа ғарыштық түсірілімдердің мұрағаттық және жедел алынған деректері пайдаланылды.

ГАЖ технологиялары мен ЖҚЗ қолдану, ЖҚЗ деректерін жіктеу және салыстырмалы талдау, визуалды және автоматтандырылған дешифрлеу әдістері қолданылды. Sentinel-2 түсірілімдер жинағын өңдеу және бұлттылық пен бұлт көлеңкесін анықтау үшін, Python скриптер жиынтығы құрылды.

ЖҚЗ деректерін пайдалану мен кең аумақтарды және таулы аудандардың қиын жерлерін қамтуға, деректерді жинау мен өңдеу шығындарын айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік берді.

Нәтижесінде зерттелетін аумақтың жаңартылған картографиялық негіз құрылды. Картографиялық негізді табиғи және әлеуметтік-экономикалық нысандардың өзгеру динамикасы мен тенденциясын талдау кезінде  қолдануға болады.

Авторлардың биографисы

А.К. Толепбаева, ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.; Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.

(хат-хабарларға арналған автор) - Географиялық ақпараттық жүйелер зертханасының ғылыми қызметкері, «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ география, жерге орналастыру және кадастр кафедрасының оқытушысы

Р.Қ. Қарағұлова, ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.

География ғылымдарының кандидаты, АҒҚ, Географиялық ақпараттық жүйелер зертханасының жетекшісі, География және су қауіпсіздігі институты» АҚ

А.С. Есжанова, ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.

География ғылымдарының кандидаты, Географиялық ақпараттық жүйелер зертханасының жетекші ғылыми қызметкері, География және су қауіпсіздігі институты» АҚ

А.А. Танбаева, ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.; Қазақ ұлттық Аграрлық зерттеу университеті, Қазақстан, Алматы қ.

Географиялық ақпараттық жүйелер зертханасының ғылыми қызметкері, «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақ ұлттық Аграрлық зерттеу университетінің PhD докторанты

О.В. Радуснова, ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.; Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.

Географиялық ақпараттық жүйелер зертханасының ғылыми қызметкері, «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ география, жерге орналастыру және кадастр кафедрасының PhD докторанты

А.Н. Камалбекова, ҚР ҒЖБМ «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Қазақстан, Алматы қ.; Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.

Табиғи қауіп-қатерлер зертханасының кіші ғылыми қызметкері, «География және су қауіпсіздігі институты» АҚ, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ география, жерге орналастыру және кадастр кафедрасының PhD докторанты

Жүктелулер

Жарияланды

2024-09-23

Как цитировать

Толепбаева, А. ., Қарағұлова, Р., Есжанова, А., Танбаева, А., Радуснова, О., & Камалбекова, А. (2024). Тақырыптық карталардың векторлық картографиялық негізін жаңарту үшін ғарыштық түсірілім деректерін пайдалану (Іле және Жетісу Алтауы таулы аудандарының мысалында). ҚазҰУ Хабаршысы. География сериясы, 74(3), 36–50. https://doi.org/10.26577/JGEM.2024.v74.i3-04

Шығарылым

Том 74 № 3 (2024): Хабаршы ҚазҰУ География сериясы

Бөлім

Картография және геогинформатика