Жетпіс жылдық кезеңдегі Іле Алатауының солтүстік беткейіндегі мұзданудың өзгеруі

Авторлар

  • И.В. Северский ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0001-6825-1285
  • Б.А. Муканова ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ., Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0009-0004-0994-1840
  • В.П. Капица ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0002-9342-160X
  • М.Е. Татькова ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ., Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0002-6400-978X
  • А.Л. Кокарев ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0002-1418-2920
  • И.Н. Шестерова ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0009-0002-8389-6270

DOI:

https://doi.org/10.26577/JGEM.2024.v73.i2-05
        123 73

Кілттік сөздер:

мұздану, мұздық жүйелер, ғарыштық түсірілімдер, геоақпараттық жүйелер, мұзбасу деградациясының болжамы.

Аннотация

Су ресурстарының, әсіресе вегетациялық кезеңдегі тұщы су мен ағынның тапшылығы проблемасы аридтік зоналардың барлық мемлекеттері үшін өзекті. Орта Азияда, оның ішінде Қазақстанда да тұщы судың негізгі
жеткізушілерінің бірі таулы өңірлер болып табылады. Тауды мұзбасу деградациясының климатына байланысты тау экожүйелерінде өзгерістер туғызады, адамдардың тіршілік әрекетіне тікелей әсер етеді, гидрологиялық циклдарда, өзендер мен гляциалды көлдердің биогеохимиясында өзгерістер тудырады, су
ресурстарының сапасы мен қолжетімділігіне әсер етеді.
Мақалада Іле Алатауының солтүстік беткейіндегі мұздану алаңының өзгеруіне жетпіс жылдық мониторинг нәтижелері келтірілген. 1990, 2006, 2014 және 2022 жылдардағы Landsat 5 TM+ және Landsat 8, 9
OLI TIRS сенсорларының жедел ғарыштық түсірілімдеріне сәйкес мұздану жағдайы бағаланды. Мұздық жүйенің деградациясын талдау үшін осы аймақтың алдыңғы каталогтарының -1955, 1974, 1979, 1990, 2008 жж
деректері пайдаланылды. 67 жыл ішінде Іле Алатауының солтүстік беткейінің мұздануы ауданы бойынша 140,4 км2-ге (49% - ға) қысқарды, жылына 2,1 км2-ден немесе өз алаңының 0,72% -. жоғалтты. Бұл аймақтың бұрынғы мұздану зерттеулерімен салыстырғанда деградация қарқыны іс жүзінде өзгерген жоқ. Болжам бойынша, ХХІ ғасырдың
аяғында Іле Алатауының солтүстік беткейіндегі мұздану, әрине, деградация жағдайларын сақтай отырып жойылуы мүмкін.

Авторлардың биографисы

И.В. Северский, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ.

Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының академигі, география ғылымдарының докторы, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығының профессоры

Б.А. Муканова, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ., Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.

ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығының инженері, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің студенті

В.П. Капица, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ.

ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығының аға ғылыми қызметкері

М.Е. Татькова, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ., Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ.

(хат-хабарларға арналған автор) - әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің докторанты, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығының кіші ғылыми қызметкері

А.Л. Кокарев, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ.

География ғылымдарының кандидаты, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығының жетекші ғылыми қызметкері

И.Н. Шестерова, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығы, Қазақстан, Алматы қ.

География ғылымдарының кандидаты, ЮНЕСКО аясындағы 2-санатты Орта Азия Өңірлік Гляциологиялық Орталығының жетекші ғылыми қызметкері

Жүктелулер

Жарияланды

2024-06-25

Как цитировать

Северский, И., Муканова, Б., Капица, В., Татькова, М., Кокарев, А., & Шестерова, И. (2024). Жетпіс жылдық кезеңдегі Іле Алатауының солтүстік беткейіндегі мұзданудың өзгеруі. ҚазҰУ Хабаршысы. География сериясы, 73(2), 59–71. https://doi.org/10.26577/JGEM.2024.v73.i2-05

Шығарылым

Том 73 № 2 (2024): Вестник КазНУ Серия географическая

Бөлім

Физикалық , экономикалық және әлеуметтік география