Әзірбайжандағы Кура өзенінің төменгі ағысындағы қалалардың негізгі демографиялық мәселелері

Аннотация

Геодемографиялық жағдайларды реттеу және Құра өзенінің төменгі ағысында қалалық елді мекенді дамыту Әзірбайжан Республикасында жүргізіліп жатқан тұрақты әлеуметтік-экономикалық саясаттың белгілі бір бөлігі болып табылады. Өңірдегі өндіріс пен халық санын тиімдірек аумақтық ұйымдастыру үшін қалалардың демографиялық жағдайын зерттеу қажеттілігі туындады. Мақалада Кура өзенінің төменгі ағысындағы қалалық елді мекеннің қалыптасуы мен дамуы, әкімшілік аудандардағы урбанизация деңгейінің динамикасы талданады. Кура өзенің төменгі ағысында индустриалды аймақтардың құрылуы мен дамуы, жаңа жұмыс орындарының ашылуы халықтың облыс орталықтарымен қатар қалаларға шоғырлануына жағдай туғызды, бұл өз кезегінде қалалардың дамуына серпін берді. Облыс халқының 38%-дан астамы, өндірістік және әлеуметтік-экономикалық әлеуетінің басым бөлігі 7 қалада (Мингачевир, Евлах, Зардаб, Сабирабад, Салян, Ширван, Нефтчала) шоғырланғандығы анықталды. 2021 жылы облыста негізгі бағыттар бойынша өндірістің жалпы көлеміндегі өнеркәсіп үлесі 25 пайызға дейін өсті. Зерттеу 1989-2021 жылдардағы қала халқының динамикасының өзгермелілігін зерттеді. Зерттеу нәтижесінде зерттелетін қалалардағы қала халқының өсуіне ең маңызды рөл атқарған фактор табиғи өсім екені анықталды. Мәселен, зерттеліп отырған жылдардағы облыстағы қала халқының өсімінің 81,5 пайызы табиғи өсім есебінен, қалғаны ауылдарға ауыл мәртебесін беру есебінен екені анықталды. Ең көп табиғи өсім негізгі кәсібі ауыл шаруашылығы болып табылатын Сабирабад (165,12%) және Зардаб (153,84%) қалаларында, ал ең аз табиғи өсім облыстың ірі өнеркәсіптік қаласы Мингачевирде (129,52%) байқалды. Қорытындысында Құра өзенінің төменгі ағысында орналасқан қалалардың демографиялық даму мәселелерін шешу бойынша тиісті ұсыныстар берілді.