Қазақстандағы метан: көздері және динамикасы
DOI:
https://doi.org/10.26577/JGEM.2023.v70.i3.09Кілттік сөздер:
шығарындыларды түгендеу, спутниктік деректер, метан эмиссиялары.Аннотация
Республикадағы метанның табиғи және антропогендік көздері қарастырылды. Негізгі антропогендік көздер көмір өндіру және мұнай-газ өндіру аудандары болып табылады. Көмір өндіру республиканың орталық аудандарында, ал мұнай - газ өндіру батыс аудандарда шоғырланған. Жер асты көмір өндірісінің айтарлықтай төмендеуі нәтижесінде метан шығарындылары айтарлықтай төмендегені көрсетілген. Мұнай және газ өндіру орындары метанның жеткілікті тұрақты көздері болып қала береді. Көмірсутекті отынды тасымалдау кезінде шығарындылар үлесінің артуы байқалады, ең серпінді дамып келе жатқан көздердің бірі ретінде теңіз көлігінде айтарлықтай динамика байқалады.
Бұл зерттеудің мақсаты Қазақстан аумағындағы шығарындылардың негізгі көздерін зерттеу, шығарылатын метанның көлемін бағалау, оның соңғы онжылдықтардағы динамикасын бағалау және осы динамикаға кейбір болжамдық баға беру болды.
Отыз жылдық кезеңдегі түгендеу материалдары және атмосферадағы ластаушы заттарды жүйелі зондтауды жүзеге асыратын спутниктік деректері пайдаланылды. Заманауи лидар көмегімен атмосферадағы негізгі қоспалардың концентрациясын, бұлттылықты және т.б., көлденең ажыратымдылығы 333 м болатын сәтті өлшейтін спутник.
Спутниктік деректерді талдай отырып, метанның басқа көздерін аңықталды. Метанның кеңістіктік таралуына трансшекаралық тасымалдау айтарлықтай әсер етеді.
