Нұра өзенінің мысалында еріген ағынды модельдеу Самарқандтан Ынтымақ су қоймаларына дейін
DOI:
https://doi.org/10.26577/JGEM.2021.v62.i3.04Кілттік сөздер:
талый сток, гидрологическое моделирование, прогнозирование, бассейн реки, цифровые модели рельефа.Аннотация
Нұра өзенінің бассейні ағынның жыл ішіндегі біркелкі бөлінбеуімен сипатталады, өзен ағынының 90% - ы көктемгі су тасқынына келеді, ал Нұра өзенінің бассейнінің ерекшелігі-су тасқыны қардың еріген ағынына байланысты қалыптасады. Еріген ағын туралы ақпарат салалық өндірістегі қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кезең үшін су тасқыны жағдайын болжау кезінде қажет, өйткені Қазақстан аумағы үшін бұл өте өзекті мәселе. Еріген ағын өзен ағысының қалыптасуының негізгі факторларының бірі болып табылады, қардың көп еруі кезінде су тасқыны, су тасқыны және су тасқынының пайда болуының негізгі себептерінің бірі болып табылады. Осыған байланысты еріген ағынды модельдеу өзекті және маңызды міндет болып табылады. Қар жамылғысы Климаттық, гидрологиялық және гляциологиялық процестердің өзара әрекеттесуінде маңызды рөл атқарады. Қар ауа-райының қалыптасуына айтарлықтай әсер ететін қуатты климаттық фактор болып табылады. Қар жамылғысының маңызды сипаттамаларының бірі-су қоры немесе еріген ағын деп аталатын су баламасы. Сондықтан зерттеу тақырыбы еріген ағынды модельдеу болды. Мақаланың мақсаты - 01.11.2013 - 01.04.2014 жылдар аралығындағы деректерді зерттеумен 1.04.2014-06.04.2014 жылдар аралығындағы модельдеу болжамымен Самарқандтан Ынтымақ су қоймаларына дейінгі Нұра өзенінің учаскесі мысалында еріген ағын ағынын болжау және модельдеу. Зерттеу кезеңі кездейсоқ таңдалмады. Осы учаске бойынша деректер мен сипаттамаларды талдау барысында дәл осы 2014 жыл кезеңі ең көп су жылдарының бірі болды. Осыған байланысты жоғарыда аталған зерттеу кезеңі таңдалды. Зерттеулер "Қазгидромет" РМК-ның гидрологиялық және метеорологиялық көрсеткіштері мен рельефтің сандық моделі бойынша деректері негізінде жүргізілді.
