Қызылорда облысындағы Сырдария өзенінің су қоймалары жағдайы және су тасқынынан тұрғындар мен нысандарды қауіпсіздендіру. Состояние водохранилищ на реке Сырадарья Кызылординской области и обеспечение безопасности населения и обьектов при наводнениях.
Keywords:
тасқынсу, су басуы, су қоймасы, өтімі, Сырдария, өзен ағыны, тұрғындар, паводки, затопление, водохранилище, расход, Сырдарья, река течение, населения.Abstract
Бұл мақалада Қызылорда облысы Сырдария өзені бассейнінің су басуы және қыс пен коктемгі кезеңде су қоймасынан кауіпті су тасқыны мен апатты су шығу салдарынан қиын су шаруашылық жағдайдың пайда болғаны туралы қарастырылған. Негізгі су қоймалары, су ағын режимі, Сырдария өзені бойында су өзеніні саласының құрылуы сипаттамасы берілген. Су деңгейінің өзгеруі, өзен бойымен судың көлемі және ығысуы сипатталған. Мұз қалыңдығы, сел жүруінің уақыты және салдары қарастырылған. Өзен аңғарында және авто жолында, темір жолында су кептемесі пайда болуы. Аэровизуалды түрде су қоймасын қарау қорытындысы келтірілген. Су тасқынын қауіпсіздікпен қамтамасыз ету жөнінде ұсыныстар берілген. Аумақты сел жүруінен инженерлік қорғау әдістері: су басылған аумақта суды бұрып жіберу; су жағасын ұстайтын бекіткішті салу құрылысы; су арнасын түзету және тереңдету жұмыстары, су арнасын тазалау және басқа да су қоймасынан қауіпті су тасқыны және сел жүру кезінде төтенше жағдайларды ықшамдау болып табылады.
В статье рассматриваются вопросы затопления бассейна реки Сырдария Кызылординской области и создании в связи с этим сложной водохозяйственной обстановки в зимний и весенний периоды, вызванные опасными паводками, аварийными сбросами воды из водохранилищ. Дана характеристика основных водохранилищ, режим стока воды, формирование притока речных вод по руслу реки Сырдарья. Описаны изменениия уровня воды, объеми сброс водыпо реке. Причины и время наводнения,толщина льда. Образование заторов в русле реки изоны возможного затопления территории, автодорог, железной дороги. Приведены результаты аэровизуального осмотра водохранилища. Дана рекомендация пообеспечению паводковой безопасности. Методы инженерной защиты территорий от наводнений: отвод воды с затопляемой территории; строительство берегоукрепительных сооружений; русло выпрямительные и дноуглубительные работы, расчистка русла и др. позволяющие минимизировать чрезвычайные ситуации при прохождении паводков и аварийных сбросов воды с водохранилищ.
References
2 2. Виноградов Ю.Б. Гляциальные прорывные паводки и селевые потоки. – Л.: Гидрометеоиздат, 1977. – 154с.
3 3. Bozhinski, A.N., Nazarov A.N., Chernous P.A. A probabilistic model of snow avalanche origin and motion //Материалы гляциологических исследований. 2002. Вып.
4 4. Осипов В. И. Природные катастрофы на рубеже XXI века // Вестн. РАН. 2001. Т. 71. № 4. С. 291 302.
