Антропогенные факторы рельефообразования на территории центрального Казахстана. Орталық Қазақстан территориясындағы бедертүзулуінің антропогендік факторлары.
Keywords:
платформенно-денудационная равнина, рельефообразующие процессы, геоморфологическая среда, морфолитогенная основа, тип природопользования, рельефная среда, антропогенные формы, платформалық-денудациялық жазық, бедертүзуші үдерістер, геоморфологиялық орта, мAbstract
В статье рассматриваются основные антропогенные факторы, определяющие пространственное распределение и динамику негативных процессов морфогенеза в пределах платформенно-денудационных равнин Центрального Казахстана, характеризующихся аридностью природно-климатических условий. Изменения процессов морфогенеза и компонентов природной среды определяется типом (инженерно-хозяйственной, горнодобывающей и горноперерабатывающей, сельскохозяйственной, градостроительной и др.) и характером (прямое и опосредованное) хозяйственного воздействия. Нарушенные хозяйственной деятельностью земли занимают огромные площади, катастрофически сокращая обустроенного жизненного пространства населения Центрального Казахстана.
Табиғи-климаттық жағдайлары құрғақшылықпен сипатталатын Орталық Қазақстанның платформалық-денудациялық жазықтар шегінде морфогенездің негативті үдерістердің кеңістік таралуын және динамикасын белгілейтін негізгі антропогендік факторлары қарастырылған. Морфогенез үдерістерінің және табиғи орта компоненттерінің өзгерістері шаруашылық әрекеттіліктің тектүрімен (инженерлік-шаруашылық, тау-кен өндіруі, тау-кен өндеуі, ауылшаруашылығы, қалақұрылысы, т.с.с.)оның сипатымен (тура және жанама) негізделеді. Шаруашылық әрекеттілікпен бұзылған жерлер Орталық Қазақстан халқының ыңғайланған өмір сүру кеңістігін айтарлықтай қысқартып жатқан қомақты аудандарды алып жатыр.
References
2 2. Джанпеисов Р. Эрозия и дефляция почв Казахстана. - Алма-Ата, 1977. - 232 с.
3 3. Баймырзаев К.М. Природно-ресурсный потенциал Центрального Казахстана и проблемы его рационального освоения. - Алматы: Қазақ университеті, 2000. – 268с.
4 4. Сластунов С.В., Королева В.Н. и др. Горное дело и окружающая среда. – М.: Логос, 2001. -271с.
5 5. Алпысбаев К.А., Караторгаев М.Н. Исследование проблемы поддержания очистного пространства со сложными горно-геологическими условиями Жезказганского месторождения // Вестник Жезказганского университета им. О.А. Байконурова. – Жезказган, 2001. - №2(2). - С.192-194.
6 6. Сагинов А.С. Проблемы разработки месторождений полезных ископаемых. –Алматы, 1995. - 185с.
7 7. Бочкарев В.П. и др. Урал, Таймыр и Казахская складчатая страна // В кн.: Инженерная геология СССР. – М., 1990. - 407с.
8 8. Жапарханов С.Ж. и др. Подземные воды рудных месторождений Центрального Казахстана. – Алма-Ата, 1985. - 159с.
9 9. Жапарханов С.Ж., Махмутов Т.Т., Кунанбаев С.Б., Крылов В.В. Гидрогеология и гидродинамика и формирование подземных вод рудных месторождений Центрального Казахстана. – Алма-Ата, 1970. – 162 с.
10 10.Попов И.И., Низаметдинов Ф.К., Окатов Р.П., Долгоносов В.Н. Природные и техногенные основы управления устойчивости уступов и бортов карьеров. – Алматы, 1997. - 215с.
