Солтүстік Қазақстанда атмосфералық құрғақшылықтың климаттық жағдайлары. Климатические условия атмосферных засух в Северном Казахстане.
Keywords:
жауын-шашын мөлшері, ауа температурасы, атмосфералық құрғақшылық, құрғақшылықтың қарқындылығы, атмосфералық құрғақшылық индексі, количество осадков, температура воздуха, атмосферная засуха, интенсивность засухи, индекс атмосферной засушливости.Abstract
Табиғи ресурстарды ыңғайлы қолдану өнерін болжамсыз жетілдіру мүмкін емес. Солтүстік Қазақстан территориясы еліміздің ең үлкен астықты ауданы және тәуекелді егіншілік аймағы екені белгілі. Сондықтан, бұл аумақта қазіргі уақыттағы климаттың өзгеру жағдайларында құрғақшылықты, оны анықтайтын физикалық факторларын зерттеу – қазіргі таңда жаңа және өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Бұл мақалада Солтүстік Қазақстан территориясында орналасқан 6 метеостанциялардың мәліметтері бойынша 1960 және 2014 жылдар аралығында жылдың жылы мезгілдеріндегі атмосфералық құрғақшылықтың климаттық жағдайлары қарастырылады. Құрғақшылықтың қарқындылығын сипаттау үшін Д.А. Педь индексі () қолданылды. Зерттелген аймақта ең көп байқалатыны - әлсіз құрғақшылықтар, ал орташа құрғақшылық сирек кездессе, күшті құрғақшылықтар өте сирек байқалатынын көруге болады. Барлық жерде күшті құрғақшылықтар өте жоғары ауа температурасымен және айтарлықтай жауын-шашын тапшылығымен сипатталады.
Искусство умелого использования природных ресурсов не может совершенствоваться без прогнозов. Северный Казахстан - основной зерносеющий регион республики, зона рискованного земледелия. Исследование засух в этом регионе, физических факторов, их определяющих в условиях современных изменений климата – задача новая и актуальная.
В данной статье были рассмотрены климатические условия атмосферных засух на территории Северного Казахстана на примере 6 станций, равномерно распределенных по рассматриваемой территории, в теплый период с 1960 по 2014 годы. Для характеристики интенсивности засух использован индекс Д.А. Педя (). Установлено, что на рассматриваемой территории засухи слабой интенсивности встречаются чаще, средние – реже, а сильные – крайне редко. Сильные засухи почти повсеместно характеризуются высокими температурными аномалиями и значительными дефицитами осадков.
References
2 2. Скаков А.А., Туреханова М.А. Об изменчивости среднемесячной температуры воздуха и месячного количества осадков в Казахстане в летний период //Труды КазНИГМИ. – Вып. 56. – С. 35-40.
3 3. Чем грозит Казахстану глобальное потепление? [Электрон. ресурс]. -2011. -URL: http://www.climate.kz/rus/?m=news_one_link&id=444.
4 4. Клещенко А. Д. Современные проблемы мониторинга засух //Труды ВНИИСХМ, 2000. - Вып. 33, -С. 3-13.
5 5. Байдал М.Х., Неушкин А.И. Макроциркуляционные факторы и прогноз засух в основных сельскохозяйственных районах СССР //Труды ВНИГМИ. – 1979. – Вып.59. – С. 6-11.
6 6. Черенкова Е. А., Динамика опасной атмосферной засухи в Европейской России, Метеорология и гидрология, 2007. № 11, с. 30-41.
7 7. Palmer W. C. Meteorological Droughts //U.S. Department of Commerce Weather Bureau Research Paper. -1965. -C. 45-58.
8 8. McKee T. B., Doesken N. J., Kleist J. The relationship of drought frequency and duration to time scales, in: Preprints, 8th Conference on Applied Climatology, January 17 22Anaheim, California, - 1993. -C. 179–184.
9 9. Педь Д.А. Климатические особенности атмосферных засух и избыточного увлажнения //Труды ГМЦ СССР. – 1975. – Вып. 156. – С. 39-76.
10 10. Уланова Е.С., Страшная А.И. Засухи в России и их влияние на урожайность зерновых культур //Тр. ВНИИСХМ. -2000.- Вып.33.- С.64-83.
